Bazı üzüm çeşitlerinde (Vitis vinifera L.) in itro testler
yardımıyla Polen canlılığı ve çimlenme yeteneklerinin incelenmesi - Examination of pollen grain viability and germination capability by in vitro tests in some grape cultivars (Vitis vinifera L.)
Examination of pollen grain viability.jpg
Özet: Bu araştırma, 2003 yılı tam çiçeklenme döneminde; 23 adet üzüm çeşidinin (Gamay, Chardonnay, Pinot Noir, Boğazkere, Öküzgözü, Clairette, Cinsaut, Emir, Papaz Karası, Alicante Bouschet, Riesling, Kalecik Kara*sı, Semillon, Trakya İlkeren, Yalova İncisi, Muscat Ottonel, Hafızali, İtalya, Hamburg Misketi, Tekirdağ Çe*kirdeksizi, 2B-56, Kozak Beyazı ve Cabernet Sauvignon), polen canlılık oranı ve in vitro polen çimlenme gü*cünü belirlemek amacıyla yapılmıştır.
En yüksek polen canlılık oranı Trakya İlkeren ve İtalya çeşitlerinde (%100); en düşük ise Chardonnay çeşidin*den (%54.8) elde edilmiştir.
Polen çimlenme oranlarına bakıldığında Chardonnay (%19.675), Pinot Noir (%23.450) ve Gamay (%30.025) çeşitleri en düşük; Boğazkere (%81.400) ve Clairette (%80.925) çeşitleri ise en yüksek çimlenme oranlarını vermişlerdir. Araştırmada incelenen diğer çeşitler bu değerler arasında çimlenme oranlarına sahip olmuşlardır.
Abstract: This research was carried out to determine pollen grain viability and pollen germination capability of 23 grape cvs. (Gamay, Chardonnay, Pinot Noir, Bogazkere, Okuzgozu, Clairette, Cinsaut, Emir, Papaz Karasi, Alicante Bouschet, Riesling, Kalecik Karasi, Semillon, Trakya Ilkeren, Yalova Incisi, Muscat Ottonel, Hafizali, Italya, Hamburg Misketi, Tekirdag Cekirdeksizi, 2B-56, Kozak Beyazi and Cabernet Sauvignon) in vegetation period of 2003 year.
While cv. Trakya Ilkeren and cv. Italya have the highest viable pollen (100%); cv. Chardonnay has the lowest pollen viability ratio (54.8%) in examined cultivars.
When it was examined the ratio of pollen germination capability, cv. Chardonnay (19.675%), cv. Pinot Noir (23.450%) and cv. Gamay (30.025%) gave the lowest ratio; cv. Bogazkere (81.400%) and cv. Clairette (80.925%) have the highest ratio. The other cultivars which were examined had grain germination values which were between this ranges.

İlknur KORKUTAL, Elman BAHAR, Demir KÖK, Salih ÇELİK, Selen URUÇ
T.Ü. Tekirdağ Ziraat Fakültesi, Bahçe Bitkileri Bölümü, Öğretim Üyesi, 59030 Tekirdağ

Eklenmiş Dosya

128Ilknur.pdf (731,3 KB (Kilobyte), 11x kez indirilmiştir)

__________________

Giriş
Bağcılığın anavatanı olan ülkemizde 2003 yılında 565.000ha alanda, 3.850.000ton üzüm üretilmiştir (Anonim,
2004). Üretilen üzümler değişik şekillerde (sofralık, şaraplık ve kurutmalık olarak) değerlendirilmektedir.
Marmara Bölgesi***8217;nin özellikle Trakya kesiminde bağcılık şarapçılığa yönelik olarak yoğun biçimde sürdürülmektedir.
Üretilen çeşitler genellikle standart şaraplık çeşitlerdir.
Asmada çiçeklenme zamanları bölgelere göre farklılık göstermektedir. Çeşide göre değişen çiçek yapıları
nedeniyle bazen döllenme yetersizliği sorunu ile karşılaşılmaktadır Çeşitlerde normal bir tane tutumu için çiçek tozlarının
canlı ve çimlenme gücünün yüksek olması gerekir (Çelik ve ark., 1998; Çelik, 1998; Ağaoğlu,1999).
Bu çalışma, şaraplık ve sofralık bazı üzüm çeşitlerinin çiçek tozu
canlılık ve polen çimlenme güçlerini
belirlemek ve tozlayıcı (babalık) çeşit seçiminde alternatifler ortaya koymak amacıyla yürütülmüştür.

__________________

Materyal ve Metot
Materyal
Araştırmada Tekirdağ Bağcılık Araştırma Enstitüsü***8217; nde yetiştirilen 23 üzüm çeşidi (Gamay, Chardonnay,
Pinot Noir, Boğazkere, Öküzgözü, Clairette, Cinsaut, Emir, Papaz Karası, Alicante Bouschet, Riesling, Kalecik
Karası, Semillon, Trakya İlkeren, Yalova İncisi, Muscat Ottonel, Hafızali, İtalya, Hamburg Misketi, Tekirdağ
Çekirdeksizi, 2B-56, Kozak Beyazı ve Cabernet Sauvignon) esas alınmıştır. 2003 yılı gelişme periyodunda;
tam çiçeklenme zamanında çeşitlerden alınan polen örnekleri laboratuvara getirilmiş ve burada ortama ekimleri
yapıldıktan sonra canlılık ve çimlenme oranları belirlenerek fotoğrafları alınmıştır. Bu amaçla Olympus marka
stereo mikroskop kullanılmıştır. İncelenen çeşitlerin özellikleri Tablo 1.***8217; de verilmiştir.

__________________

Metod
Tam çiçeklenme döneminde salkımlara geçirilen 1lt***8217; lik şeffaf plastik (pvc) torbalara yanlardan vurulmak
suretiyle, polen tozları alınmıştır. Bu torbalar laboratuvara getirilmiş ve ***8220;polen canlılığı***8221; nı belirlemek amacıyla
***8220;Asetokarmin ile Boyama Yöntemi***8221; ile bekletmeden boyanmışlardır (Bamzai ve Randhawa, 1967; Gökçay,
1978; Elçi, 1982; Uzun ve Odabaş, 1990; Eti, 1991 ve 1996; Marasalı, 1992; Doğan, 1999; Tangolar ve ark.,
1999). Polen canlılığını belirlemek için alınan polen tozları üzerine bir damla asetokarmin damlatılmış lamlara,
fırça yardımıyla serpilmiş ve her çeşitten 250 adet polen 4 tekrarlı olarak sayılarak toplam 1000 polen tanesi
için canlılık oranı (%) olarak belirlenmiştir. Sayımlarda kırmızıya boyanan polenler canlı ve boyanmayanlar
cansız şeklinde sınıflanmıştır.
Aynı çeşitlere ait polen tozları ***8220;doymuş petri yöntemi***8221; ile içerisinde %1 agar + %15 şeker bulunan ortama
bekletilmeksizin ekilmişlerdir. Ekimden sonra 25°C***8217; de 24 saat bekletilmiş ve yine 4 tekrarlı olmak üzere her
tekrarda en az 250 adet polen tanesi olmak üzere 1000 polenin sayımları yapılmıştır (Bamzai ve Randhawa,
1967; Fidan, 1975; Ağaoğlu ve ark., 1977; Gökçay, 1978; Elçi, 1982; Fidan ve Çelik, 1977; Marasalı, 1992;
Eti, 1996; Doğan, 1999; Tangolar ve ark., 1999).
Elde edilen ortalamalar arasındaki istatistiki farklılığı belirlemek amacıyla ***8220;Açı Transformasyonu***8221; kullanılmış
ve bu transforme değerler üzerinden Tesadüf Blokları deneme deseninde Duncan Testine tabi tutulmuştur.
Daha sonra bu değerler dönüştürülerek tablo üzerinde sunulmuştur (Düzgüneş ve ark., 1987).

__________________

Sonuçlar
Asma polenlerinin kuru halde iken eliptik olduğu, hücrenin bünyesine su veya boya maddesini alması ile
şişmesi sonucu yuvarlak, trikolporat) ve polar olarak bakıldığında hegzagonal olarak gözükmektedir.
1. Polen Canlılık Oranı (%): Polen canlılık oranları belirlenip Tablo 2***8217; de, mikrografileri ise Şekil 1 ve 2***8217;
de verilmiştir.
2. Polen Çimlenme Gücü (%): Polen çimlenme güçleri saptanmış ve Tablo 2***8217;de toplu olarak verilmiştir.
Her çeşide ait polen çimlenme güçleri de fotoğraflanmış ve Şekil 3 ve 4***8217;te gösterilmiştir.
Ayrıca Şekil 5***8217;te polen canlılık ve çimlenme güçleri birlikte grafik olarak sunulmuştur.

__________________

Tartışma
Polen çimlenmesi esnasında ise monosifonik yapıda oldukları Weier ve ark., (1982); Ünal (1983 ve 1984);
Cabello ve ark., (1994); Roytchev ve ark., (1994); Tort ve Şengonca (1995) adlı araştırıcıların da belirttiği gibi
olduğu tespit edilmiştir.
Araştırmada çiçek tozu canlılıkları 4 tekrarlı olarak belirlenmiş ve ortalamaları alınmıştır (Tablo 2 ve Şekil
5). Trakya İlkeren ile İtalya çeşitleri (%100) canlılık oranı vererek birinci önem grubunda yer almışlardır. Bu
iki çeşidi aynı önem grubunda Yalova İncisi (%99.8), Clairette (%99.7), Riesling (%99.5), Semillon (%99.4)
ve Muscat Ottonel (%98.7) çeşitleri takip etmiştir. En düşük polen canlılık değerini Chardonnay (%54.8) çeşidi
almıştır. Bunu Cinsaut (%78.5), Hamburg Misketi (%79.2), Kalecik Karası (%79.3) ve Öküzgözü (%82.1) çeşitleri
izlemiştir.
Polen çimlenme gücü açısından incelendiğinde Boğazkere (%81.400) ve Clairette (%80.925) çeşitleri en
yüksek değeri almış; Semillon (%78.600), Alicante Bouschet (%76.575) ve Öküzgözü (%76.200) çeşitleri bu
çeşitleri takip etmiştir. Papaz Karası (%73.375), Trakya İlkeren ve Yalova İncisi (%73.125) ve Muscat Ottonel
(%72.850) çeşitleri yine yüksek değerler almışlardır. Chardonnay (%19.675) çeşidi en düşük; Pinot Noir
(%23.450) ve Gamay (%30,025) çeşitleri de bunu takip eden düşük çimlenme oranını vermişlerdir.
Polen canlılık oranları ile çimlenme güçleri birlikte incelenecek olursa; en düşük polen canlılığı oranına
(%54.8) sahip olan Chardonnay çeşidinin çimlenme oranı (%19.675) açısından da en düşük değeri aldığı belirlenmiştir.
Bu alınan değer; İştar (1969)***8217; ın belirttiği gibi; çiçek tozları ne kadar dolgun ve homojen olursa, canlılık
oranları ve bunun neticesinde çimlenme kabiliyetlerinin de yüksek olacağı görüşünü desteklemektedir.
Fakat Pinot Noir ve Gamay çeşitlerinin polen canlılıkları (%91,7 ve %95,2) çok yüksek fakat çimlenme güçleri
(%23.450 ve %30,025) düşük bulunmuştur. Bu durum araştırıcı ile çelişmektedir.
Araştırmalarında Hafızali ve Hamburg Misketi üzüm çeşitlerini kullanan Fidan ve Çelik (1977), bu çeşitlerin
25ºC***8217; de çimlenme oranlarını sırasıyla %85 ve %88.3 olarak belirlemişlerdir. Bu araştırma bulgularına göre
ise her iki çeşidin çimlenme oranları %59.100 ve %69.125 olarak belirlenmiştir. Çimlenme oranlarındaki farklılığın
çimlenme ortamı olarak kullanılan %20 şeker konsantrasyonundan kaynaklanması olasıdır.
Çelik (1993), aralarında Hamburg Misketi ve Hafızali çeşitlerinin de bulunduğu araştırmasında asılı damla
yöntemi ile %20 sakkaroz+20ppm Borik asit ortamını kullanmış ve 1992 yılındaki çimlendirme denemesinde
bu çeşitlerin sıra ile %34 ve %39 oranlarında çimlendiğini saptamıştır. Çimlenme oranları arasında bulgularımızı
karşılaştırdığımızda farklı yöntemin de etkisinin olması nedeniyle farklı sonuçlar alındığı belirlenmiştir.
Tekirdağ Çekirdeksizi %97.5, Trakya İlkeren %100 ve 2B-56 çeşitleri %98.1 oranlarında polen canlılığına
sahip olmuşlar ve bu değerler Doğan (1999) ile paralellik göstermişlerdir. Ancak aynı araştırmada yer alan polen
çimlenme oranları aynı şeker dozunda çeşitler açısından sırasıyla; %34.260, %29.870 ve %31.570 olurken
bu çalışmada %64.550, %73.125 ve %56.625 olmuştur. Bunun yıllar arasında değişkenlik gösteren gelişme periyodundaki
sıcaklık farklarından kaynaklanmış olduğu söylenebilir.
Fidan (1975)***8217;ın Hafızali, Hamburg Misketi, Razakı ve İskenderiye Misketi üzüm çeşitlerinin Karagevrek
üzüm çeşidi için babalık olarak kullanılması üzerinde yapmış olduğu araştırmada %2,5, %5, %10, %15, %20,
%25, %30, %35 ve %40 şeker dozlarında polen çimlenme yüzdeleri belirlenmiştir. Araştırma sonucunda Karagevrek
üzüm çeşidine %2,5, %5 ve %40 şeker dışındaki konsantrasyonlarda çimlenme oranları %30***8217; un üzerinde
bulunmuş ve tüm çeşitlerin babalık olarak kullanılabileceğini bildirmiştir.
Bu araştırmanın sonucunda Chardonnay (%19.675), Pinot Noir (%23.450) ve Gamay (%30.025) çeşitleri;
Fidan (1975) ve Fidan ve Çelik (1977)***8217; in bildirdiği %30 ***8216;un üzerinde çiçek tozu çimlenme oranına sahip olan
çeşitlerin dölleyici olarak tavsiye edilebileceği görüşüne uygun olmadığı için önerilemez, diğerleri aynı araştırıcılara
göre önerilebilir niteliktedir.

__________________